No time like screen time

In veel huishoudens is het niet meer weg te denken: een tablet, telefoon of televisie waarop de kindjes kijken naar filmpjes zoals Paw Patrol, Peppa Pig en Bluey. Series die zijn ontworpen om zo lang mogelijk de aandacht erbij te houden met hier en daar een educatief karakter. Die laatste is er qua marketing erg goed in om een hele schare fans te vergaren onder de ouders, vanwege de opvoedstijl van de ouders van Bluey, de algemene schrijfstijl van het verhaal en de trage snelheid ten opzichte van het overstimulerende Cocomelon.

Tot onze zoon 1.5 was, had hij nog nooit een filmpje bekeken. Sowieso was dit niet van toepassing op de babyleeftijd omdat andere zaken dan nog interessant genoeg zijn. Voordat hij met schermpjes in aanraking kwam, vermaakte hij zich exclusief met boekjes, autootjes en ander speelgoed. Totdat hij een keer op een familievakantie meekeek met zijn nichtje. Hij was geïntrigeerd door de felle kleuren en het drukke geluid.

Iets wat begon als een toevalligheid, mondde al snel uit in een gewoonte. Op een gegeven moment ging hij er ook actief om vragen. Even een paar filmpjes kijken wordt echter al snel een half uur. Daarnaast kan het ook makkelijk zijn als je even moet koken en geen kind aan je been wil hebben. Als ouder stel je jezelf dan ook de vraag: wat is een geschikte schermtijd voor een kind? En is de invloed van tekenfilms en animatie écht zo erg als sommige mensen beweren?

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid

De adviezen over schermtijd verschillen over de gehele linie. In het algemeen wordt tot 2 jaar helemaal geen schermtijd als richtlijn genomen. Dit advies is makkelijk op te volgen gezien de beperkte interesse van kinderen in schermpjes op deze leeftijd; ze zijn vooral druk bezig met spelen, zingen, kruipen en slapen enz. Voorts circa 1 uur per dag tot de leeftijd van ongeveer 10 jaar oud. Velen raden aan dit op te delen in kleine blokken in plaats van in één stuk door.

In 2019 is er een advies uitgebracht door de World Health Organization. Zij raden aan dat kinderen maximaal 1 uur stilzitten en het liefst daarbij worden voorgelezen of dat er verhaaltjes worden verteld, in plaats van dat er tv wordt gekeken^[1]. Daarnaast is het belangrijk minstens 3 uur actief te bewegen in de vorm van (buiten)spelen.

Eerlijk is eerlijk; dat is een doel wat voor onze zoon zeer makkelijk te behalen is. In de vakanties speelt hij soms wel 4 tot 5 uur non-stop, de kleine energiebom die hij is (net als zijn vader). Daarbij kan hij zich niet veel langer concentreren op een scherm dan 30 minuten – hij gaat vanzelf iets anders doen. Ik maak me daar dus persoonlijk weinig zorgen om.

De positieve kanten

Wat mij betreft mogen de positieve kanten van schermtijd ook wel wat meer belicht worden. Schermen zijn bijna niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Deze website? Gemaakt op een scherm. Dit artikel? Lees je via een scherm. De geboorte? Gemonitord via een scherm.

Je kan je kind wel de hele jeugd beschermen voor schermtijd, maar wat doet dat met de mediavaardigheid van je kind? Ik zie schrikbarend veel boomers op kantoor die, terwijl ze nummers intikken in Excel, de opsomming maken met een ouderwetse kantoorrekenmachine. Hoezo, met de tijd meegaan?

Ik was zelf op jonge leeftijd al veel met schermen bezig. Natuurlijk niet met YouTube-filmpjes – die hadden ze niet begin jaren 90 – maar ik typte al op jonge leeftijd verhaaltjes in WP 5.1. Enkele van deze misbaksels heb ik nog jarenlang bewaard. Vanaf 1997 leerde ik mijzelf HTML en JavaScript – uit boeken en via internet. In de jaren 2000 richtte ik een succesvolle website op met meer dan honderdduizend gebruikers per maand. Allemaal vaardigheden die ik in mijn huidige carrière nog steeds kan gebruiken.

De negatieve kanten

We moeten aan de andere kant niet onze ogen sluiten voor de potentiële negatieve effecten van schermtijd. Sommige dingen zijn logisch te beredeneren, andere punten zijn naar voren gekomen uit wetenschappelijke onderzoeken.

• Langere schermtijden verhoogt de kans op overgewicht, doordat kinderen minder bewegen/spelen en meer zitten en snacken ^[2].
• Het gebruik van mobieltjes, tablets en andere schermen kan zorgen voor bijziendheid. ^[3] Alhoewel andere factoren hier ook een rol spelen, zoals erfelijkheid.
• Overmatig gebruik (>2 uur per dag) kan een negatieve invloed hebben op de cognitieve- en taalontwikkeling van je kind, zeker als er content wordt aangeboden die niet geschikt is voor de leeftijdscategorie. ^[4]

Bij face-to-face interactie met andere kinderen en volwassenen leert een kind effectiever dan van een scherm^[1][4] – daarom is het advies om de schermtijd te beperken.

Het goede voorbeeld

Ook in ons eigen dagelijks leven worden we steeds meer naar het scherm toegezogen. Als ik naar mijn persoonlijke situatie kijk, betekent dit dat ik circa 40 uur per week aan een laptop voor puur zakelijke doeleinden. Dan heb ik de schermtijd achter mijn telefoon, televisies en het schrijven van deze artikelen nog niet meegerekend.

Om de schermtijd van je kind te stimuleren kan je er ook voor kiezen om zelf bewuster in het moment te leven en minder op je telefoon te kijken. Lees bijvoorbeeld een boek, speel een gezelschapsspel, werk in de tuin, voer een goed gesprek met je partner of kook een lekker gerecht. Hierdoor ziet je kind dat ook jij je kan vermaken zonder een scherm.

Uiteindelijk moet je zelf de afweging maken wanneer het juiste moment is voor schermtijd. Wij gebruiken het soms als noodoplossing – als je in een restaurant zit, maar je kind onhoudbaar is, terwijl het eten al is opgediend. Om het ongemak van andere gasten en jezelf te verminderen, en wanneer een kleurplaat geen soelaas biedt, bijvoorbeeld. Soms is het puur ter vermaak. Maar altijd weloverwogen – en dat besluit kan je alleen als ouder nemen.